σελήνη

(Αστρον.). Ο μοναδικός φυσικός δορυφόρος της Γης. Τα γενικά γνωρίσματα του ήταν γνωστά από την αρχαιότητα στους αστρονόμους, τα γεωλογικά όμως και φυσικά χαρακτηριστικά του μόλις τώρα αρχίζουν να αποκαλύπτονται με τα στοιχεία που πρόσφεραν οι διάφοροι ειδικοί σοβιετικοί δορυφόροι και τις παρατηρήσεις των Αμερικανών αστροναυτών που πάτησαν πρώτοι και εγκατέστησαν επιστημονικάόργανα στο σεληνιακό έδαφος (αποστολές Απόλλων). Η Σ. απέχει κατά μέσον όρο από τη Γη περίπου 384420 χλμ. (357600 στο περίγειο και 406 800 στο απόγειο). Οι νεώτερες παρατηρήσεις επέτρεψαν, με τη βοήθεια των ακτίνων λέιζερ, να προσδιοριστεί η απόσταση Σελήνη - Γη με προσέγγιση της τάξης δεκάδων μέτρων, ενώ με τις παλιές κλασικές μεθόδους το σφάλμα του υπολογισμού έφτανε στην τάξη μερικών χιλιομέτρων. Η διάμετρος της Σ. είναι περίπου 3478 χλμ., δηλαδή το τέταρτο περίπου της γήινης, και η μέση πυκνότητα της μόλις είναι 3,33, δηλαδή μικρότερη εκείνης της Γης. Κινήσεις της Σελήνης. Η Σ. εκτελεί μία κίνηση περιφοράς, από Δ προς Α, γύρω από τη Γη, με ταχύτητα φαινομενικά μεγαλύτερη εκείνης με την οποία κινούνται τα άλλα ουράνια σώματα του ηλιακού συστήματος. Ο χρόνος μιας ολόκληρης περιφοράς αναφορικά προς έναν απλανή αστέρα ισούται με 27ημ 7« 43λ 11,5δ και καλείται αστρικός μήνας· αναφορικά, όμως, προς τον Ήλιο, ο χρόνος αυτός ισούται προς 29ημ 12ω 44λ 2,86δ και αποτελεί το σεληνιακό ή συνοδικό μήνα. Ο συνοδικός μήνας είναι μεγαλύτερος του αστρικού γιατί στο χρονικό διάστημα που η Σ. περιφέρεται γύρω από τη Γη, η Γη κινείται, με την ίδια φορά, επί της τροχιάς της και συνεπώς για να έρθει πάλι η Σ. στο ίδιο σημείο χρειάζεται να διανύσει διάστημα μεγαλύτερο από μία περιφορά, ώστε να βρίσκεται πάλί στην αυτή θέση μεταξύ Ήλιου και Γης. Δύο διαδοχικές διαβάσεις της Σ. στο αυτό πλάτος προσδιορίζουν την τροπική περιφορά που ισούται με 27ημ 7ω 43λ 4,6δ. Η διαφορά μεταξύ τροπικής και αστρικής περιφοράς προέρχεται από το φαινόμενο της μετάπτωσης των ισημεριών. Η Σ. εκτελεί επίσης μία περιστροφική κίνηση γύρω από τον άξονά της: επειδή ο χρόνος περιστροφής είναι ίσος με το χρόνο της περιφοράς της γύρω από τη Γη, γι’ αυτό στρέφει πάντοτε το αυτό ημισφαίριο προς τη Γη. Ο άξονας της Σ. είναι σχεδόν κάθετος προς το επίπεδο της εκλειπτικής και σχηματίζει με το επίπεδο της τροχιάς της, κατά μέσο όρο, γωνία 83° 23’. Η Σ. εκτελεί και πολλές άλλες κινήσεις. Σπουδαιότερες είναι: η «μετάθεση του περιγείου», κατά την οποία η Σ. προχωρεί κατά 3° περίπου σε κάθε περιφορά της, συμπληρώνοντας έναν ολόκληρο κύκλο σε 8,85 έτη· η «μετακίνηση της γραμμής των συνδέσμων», κατά την οποία η Σ. διαγράφει την εκλειπτική κατά την ανάδρομη φορά σε 18,6 έτη περίπου- η «κλόνηση», που οφείλεται στις μεταβολές της ταχύτητας τις οποίες υφίσταται η Σ. κατά την ελλειπτική τροχιά της γύρω από τη Γη. Αν και δεν είναι δυνατό να παρατηρούμε ταυτόχρονα περισσότερα των 50% της σεληνιακής επιφάνειας, πρακτικά, χάρη στην κίνηση της λίκνισης, μπορούμε να βλέπουμε ως τα 59% της επιφάνειας της. Αλλά και τα υπόλοιπα 41% μπόρεσαν να φωτογραφηθούν με τους σοβιετικούς τεχνητούς δορυφόρους και από τους Αμερικανούς αστροναύτες. Σήμερα μας είναι γνωστό αρκετά καλά και το ανάγλυφο της αόρατης πλευράς της Σ. που ουσιαστικά δε διαφέρει πολύ από το ανάγλυφο της ορατής. Η Σ. και η Γη.— Η Σ. ανακλά πολύ λίγο το ηλιακό φως (ανακλαστική ικανότητα 7%): κατά την πανσέληνο, το σεληνόφως αντιστοιχεί περίπου προς το φωτισμό που μας παρέχει μια ηλεκτρική λυχνία των 45 βατ από απόσταση 15 μέτρων, είναι δηλαδή 650 000 φορές ασθενέστερος από το φωτισμό του Ήλιου. Αντίθετα, η ανακλαστική ικανότητα της Γης είναι πολύ μεγαλύτερη και μας επιτρέπει να διακρίνουμε, με ένα χαρακτηριστικό ασθενές φως καλούμενο «τεφρώδες», ολόκληρο το ημισφαίριο της Σ., όταν από αυτή φαίνεται μόνο ένα λεπτότατο δρέπανο, φωτισμένο από τον Ήλιο. Η επίδραση της Σ. επί της Γης προσδιορίζει τρία φαινόμενα ιδιαίτερης σημασίας: τις σεληνιακές φάσεις, τις εκλείψεις και τις παλίρροιες. Επειδή οι ηλιακές ακτίνες φωτίζουν μόνο τη μισή σεληνιακή σφαίρα, ο επί της Γης παρατηρητής βλέπει τη Σ. σε διάφορες φάσεις φωτισμού, που αρχίζουν από το τελείως σκοτεινό ημισφαίριο όταν ο Ήλιος φωτίζει την αόρατη πλευρά, οπότε έχουμε τη φάση της Νέας Σελήνης ή Νουμηνία, και κατόπιν, καθώς η Σ. στρέφει προς τη Γη το φωτιζόμενο ημισφαίριο, έχουμε τις φάσεις του πρώτου τέταρτου, κατά το οποίο το μισό της επιφάνειας είναι φωτισμένο, την Πανσέληνο κατά την οποία ολόκληρο το ημισφαίριο είναι φωτισμένο. Ακολούθως η Σ, αρχίζει να στρέφει προς τη Γη το μη φωτιζόμενο ημισφαίριο και επακολουθεί η φάση του τελευταίου τέταρτου για να επανέλθει και πάλι η φάση της Νέας Σελήνης. Κατά το διάστημα της Νέας Σελήνης ως την Πανσέληνο η Σ. λέγεται αύξουσα, ενώ από την Πανσέληνο ως την επόμενη Νέα Σελήνη φθίνουσα. Κατά τις φάσεις του πρώτου και τελευταίου τέταρτου η Σ. έχει όψη φωτεινού δρεπάνου ή μηνίσκου, και κατά το πρώτο τέταρτο το κυρτό μέρος είναι στραμμένο προς τη Δύση, κατά το τελευταίο τέταρτο είναι προς την Ανατολή. Οι εκλείψεις οφείλονται στην παρεμπόδιση των ηλιακών ακτίνων από την παρεμβολή της Γης, οπότε έχουμε σεληνιακή έκλειψη, ή από την παρεμβολή της Σ., οπότε έχουμε ηλιακή έκλειψη. Οι παλίρροιες προκαλούνται από την έλξη που εξασκεί η Σ. στα θαλάσσια ύδατα της Γης. Στην πραγματικότητα, όμως, στο φαινόμενο των παλιρροιών συντελεί και ο Ήλιος, αλλά η Σ., επειδή βρίσκεται πιο κοντά στη Γη, εξασκεί σ’ αυτήν έλξη περισσότερο αισθητή (70%). Τα ρεύματα της παλίρροιας δημιουργούν διάφορες τριβές που επιβραδύνουν την περιστροφή της Γης (όπως το απόδειξε πρώτος ο Ντάρουιν) και προκαλούν μια φαινομενική επιτάχυνση κατά την κίνηση περιφοράς της Σ., που, όπως την υπολόγισε αργότερα ο Λαπλάς, ανέρχεται περίπου σε 6’ ανά αιώνα. Ο Κόσμος της Σ. Η γένεση της Σ. συνδέεται με την προέλευση του ηλιακού μας συστήματος. Η ανάλυση των σεληνιακών πετρωμάτων και των άλλων σεληνιακών υλικών που μετέφεραν στη Γη οι Αμερικανοί αστροναύτες και τα στοιχεία που προέκυψαν από τους σοβιετικούς εξερευνητικούς πυραύλους ενισχύουν την υπόθεση ότι η επιφάνεια της Σ. παράμεινε αμετάβλητη από την αρχή της δημιουργίας της (πριν από 4 ή 5 δισεκατομμύρια έτη), ενώ, αντίθετα, τα αρχαιότερα πετρώματα της Γης δεν έχουν ηλικία μεγαλύτερη από 3 δισεκατομμύρια έτη. Επίσης, ενώ στα σεληνιακά πετρώματα βρέθηκε μεγάλη ποσότητα τιτάνιου, χρώμιου, ζιρκόνιου, και υττέρβιου, δεν υπάρχει κανένα ίχνος από τα καλούμενα πολύτιμα μέταλλα της Γης: χρυσός, άργυρος και λευκόχρυσος. Η διαφορετική αυτή σύσταση μεταξύ των ως σήμερα γνωστών σεληνιακών, γήινων και μετεωρικών υλικών ίσως διαψεύσει τη θεωρία ότι η Σ. προέρχεται από ένα τμήμα της γήινης μάζας, που αποσπάστηκε από τα βάθη του Ειρηνικού ωκεανού, σε χρόνο σχετικά πρόσφατο, και θα ενισχύσει, αντίθετα, τη θεωρία ότι η Σ. σχηματίστηκε μαζί με ολόκληρο το ηλιακό σύστημα με τη συσσώρευση και συσσωμάτωση όλων των διάπυρων συντριμμάτων και των αερίων που ελκύονται από τον Ήλιο, και βρίσκονται σε ταχύτατη περιστροφική κίνηση. Αν, πράγματι, η επιφάνεια της Σ. είναι τόσο πολύ παλιά, οι σημερινοί επιστήμονες θα έχουν στη διάθεση τους ένα ουράνιο σώμα ίδιο με εκείνο που υπήρξε κάποτε η Γη στην αρχή της δημιουργίας της και θα μπορούν να μελετήσουν την εξέλιξη του κύκλου της δημιουργίας του κόσμου μας και ίσως ολόκληρου του Σύμπαντος. Τα στοιχεία που μας παρέχουν τα εγκαταστημένα στη Σ. επιστημονικά όργανα δείχνουν ότι γύρω από τη Σ. υπάρχει ένα στρώμα αερίων, ένα είδος «μίνι - ατμόσφαιρας», που η πυκνότητα του μόλις ισούται προς το ένα εκατομμυριοστό της ατμόσφαιρας της Γης, στην επιφάνεια της θάλασσας. Κατά συνέπεια, πρακτικά, η Σ. στερείται ατμόσφαιρας και δεδομένου ότι δεν υπάρχει ίχνος ύδατος στην υγρή του κατάσταση, δεν παρατηρούνται μετεωρολογικά φαινόμενα και φαινόμενα διάβρωσης, τυπικά παρόμοια με εκείνα της Γης. Οι έρευνες και οι μελέτες επί των σεληνιακών πετρωμάτων επιβεβαίωσαν ότι στο φυσικό μας δορυφόρο όχι μόνο δεν υπάρχει αλλά ούτε και υπήρξε ποτέ οποιοδήποτε είδος ζωής, έστω και στην πιο στοιχειώδη μορφή, δηλαδή σπορίων, ιών, βακτηρίων και λειχηνών. Η μελέτη του τρόπου του σχηματισμού και της διαμόρφωσης του σεληνιακού εδάφους αποτελεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια της σημερινής αστρονομίας: τα φαινόμενα που προκαλούν περισσότερο το ενδιαφέρον είναι οι εναλλαγές φωτεινών και σκοτεινών περιοχών στην επιφάνεια της Σ. και η εμφάνιση ενός λίαν ιδιότροπου ανάγλυφου. Τα φωτεινά μέρη αντιστοιχούν σε περιοχές από κισήρεις (ελαφρόπετρες) και από όξινα ηφαιστιογενή πετρώματα (λάβες) που κατέχουν αξιοσημείωτη ανακλαστική ισχύ. Τα μέρη με φαιά απόχρωση είναι ευρύτατες εκτάσεις βασάλτη (λάβες βασικές) με μικρή ανακλαστική ισχύ. Οι λεπτομέρειες του σεληνιακού εδάφους έχουν καταχωρηθεί ως θάλασσες, κύρκοι και κρατήρες, όρη, ρήγματα και αύλακες με ακτινωτή διάταξη. Οι θάλασσες, ονομάστηκαν έτσι από το Γαλιλαίο, και είναι ευρύτατες εκτάσεις που παρουσιάζουν φαινομενική ομοιότητα με τις υδάτινες περιοχές της Γης· είναι επίπεδες, από ψυχρή λάβα και ηφαιστειογενή τέφρα. Οι κύρκοι και οι κρατήρες ενός κυκλικού σχήματος που διαφέρουν από τους γήινους κρατήρες γιατί αντί να είναι αναπτυγμένοι προς τα επάνω και να σχηματίζουν κώνο, είναι βαθουλώματα με βάθος μερικά χιλιόμετρα και περιβάλλονται από ορεινά περιτειχίσματα, που το ύψος τους ανέρχεται κατά μέσο όρο στα 3 χλμ. Τα βαθουλώματα αυτά καλούνται κρατήρες όταν μέσα σ’ αυτά παρατηρούνται ένα ή περισσότερα απόκρημνα ορεινά υψώματα (οι κορυφές των οποίων, όμως, ουδέποτε προσεγγίζουν το ύψος των τοιχωμάτων του κρατήρων), και κύρκοι όταν το εσωτερικό τους δάπεδο είναι επίπεδο. Μεταξύ της βάσης των σχηματισμών αυτών και της επάνω παρυφής του περιτοιχώματος μπορούν να παρατηρηθούν ύψη ανώτερα των 6 χλμ. Σε ορισμένους κρατήρες έχει υπολογιστεί ότι ο όγκος του κυκλικού τοιχώματος ανταποκρίνεται προς το εσωτερικό κοίλωμα του κρατήρα: το γεγονός αυτό ενίσχυσε την υπόθεση περί της μετεωρολιθικής προέλευσης τους, την οποία υποστήριξε το 1873 ο Ρ. Α. Πρόκτορ, σύμφωνα με τον οποίο ο σχηματισμός των κρατήρων προήλθε από την πτώση μετεωριτών στην επιφάνεια της Σελήνης. Τα βουνά είναι παρόμοια με της Γης: παρατηρούνται βουνά μεμονωμένα ή ενωμένα, που αποτελούν συμπαγή ορεινά συγκροτήματα, ή επιβλητικές οροσειρές, όλες σχεδόν στις παρυφές των θαλασσών. Έτσι έχουμε τις Σεληνιακές Άλπεις (ύψους 4000 μ.), τα Απέννινα (ύψους 5700 μ.) και τα Καρπάθια (ύψους 6900 μ.). Οι αύλακες είναι μεγάλα ρήγματα της επιφάνειας, μήκους δεκάδων χλμ., πλάτους που φτάνει τα 2 χλμ. και βάθους ως τα 500 μ., και μερικές φορές παρουσιάζουν και διακλαδώσεις· έχουν ανάπτυξη σχεδόν πάντοτε ευθύγραμμη και θεωρούνται ότι προέρχονται από ρήγματα κατά τη διάρκεια της ψύξης του σεληνιακού φλοιού. Άλλο σπουδαίο φαινόμενο που δεν έχει ακόμα πλήρως εξηγηθεί είναι η εμφάνιση των ακτινωτών αυλακών ή φωτεινών ραβδώσεων με τη μορφή λαμπρών λουρίδων, που ξεκινούν ακτινοειδώς προς όλες τις κατευθύνσεις από μερικούς, μάλλον νεώτερους, κρατήρες· θεωρούνται ότι πρόκειται περί χασμάτων που εμφανίστηκαν, το χρονικό διάστημα που διαμορφώνονταν οι κρατήρες, τα οποία γέμισαν με μάγμα που τώρα λάμπει όταν προσπέσει πάνω σ’ αυτό κάθετα το ηλιακό φως. Οι ανωμαλίες στην περιστροφική κίνηση γύρω από τη Σ. των τεχνητών δορυφόρων και των διαστημόπλοιων απόδειξαν το απιοειδές σχήμα της Σ. (με το εξέχον τμήμα στραμμένο προς τη Γη) και τη μη ομοιόμορφη σύσταση της εσωτερικής της δομής· σε μερικές ζώνες μεγαλύτερης πυκνότητας, οι οποίες καλούνται masconi (όρος που προέρχεται από τις λέξεις massa και concentrazione), παρατηρείται έλξη σημαντικά ανώτερη από την κανονική που οφείλεται προφανώς σε τοπική συγκέντρωση ύλης κατά πολύ πυκνότερης. Ως τώρα, οι άμεσες και οι αυτόματες εξερευνήσεις της Σ. δε μας επιβεβαίωσαν τη γενική ύφη του σεληνιακού εδάφους, όπως αυτό φαίνεται από τη Γη· οι σημερινές μας γνώσεις περιορίζονται μόνο σε όσα μπόρεσαν να μας αποκαλύψουν τα «λιθάρια» και τα «χώματα» που έχουν περισυλλέγει από μερικά καλώς προσδιορισμένα σημεία επί της Σ., τα οποία όμως δεν αντιπροσωπεύουν παρά ορισμένες σχετικά ασήμαντες ζώνες αναφορικά με ολόκληρο το σεληνιακό έδαφος. Όπως είναι ευνόητο, τα υλικά αυτά δεν επαρκούν να μας δώσουν στοιχεία για γενικά συμπεράσματα. Τα «λιθάρια» είναι διάφορων διαστάσεων με ανώμαλη επιφάνεια και γκρίζου σκοτεινού, συνήθως, χρώματος, με υφή άλλοτε εύθρυπτη Και άλλοτε κρυσταλλική. Τα χώματα, όταν εξετάστηκαν στο μικροσκόπιο, έδειξαν ότι αποτελούνται από μεγάλη ποσότητα κρυστάλλων κυλινδρικού σχήματος, που τα κάνουν ολισθηρά. Η παρουσία πολλών υαλωδών υλικών στα «χώματα» και στα «λιθάρια» οδήγησαν στη σκέψη ότι για το σχηματισμό τους έπαιξαν σημαντικό ρόλο κρούσεις και αναμείξεις- το γεγονός αυτό ενίσχυσε και την υπόθεση περί της προέλευσης των κρατήρων από την πτώση μετεωριτών. Διαπιστώθηκε ακόμα ότι τα λιθάρια και τα χώματα που μεταφέρθηκαν από τη Σ. μόλις βγήκαν από τις ειδικές σακούλες τους άφησαν να ξεφύγουν αέρια που περιείχαν υπολείμματα του καλούμενου «ηλιακού ανέμου» (αργόν κ.ά.). Φωτογραφία του σεληνιακού εδάφους από ύψος 15 χλμ. Χάρτες των δύο ημισφαιρίων της Σελήνης, σχεδιασμένοι με βάση τα στοιχεία που αποκαλύφτηκαν κατά τις διαστημικές πτήσεις. Οι Αμερικανοί αστροναύτες του «Απόλλων 12» εγκαθιστούν επιστημονικά όργανα στη Σελήνη. Ο κυβερνήτης του διαστημόπλοιου «Απόλλων 11» Νιλ Άρμστρογκ παίρνει δείγματα σεληνιακού εδάφους, λίγο μετά το ιστορικό πρώτο βήμα του στην επιφάνεια της Σελήνης, στις 20 Ιουλίου 1969. Οι επιστήμονες του προγράμματος «Απόλλων» είχαν ορίσει πρώτη αυτήν την εργασία, για το ενδεχόμενο να διακοπεί για απρόβλεπτες αιτίες η παραμονή στη Σελήνη. Τη φωτογραφία αυτή την πήρε ο Έντβιν Όλντριν. Τα πετρώματα που έφεραν οι αστροναύτες από τη Σελήνη (στη φωτογραφία ένα δείγμα) υπήρξαν αντικείμενο εξονυχιστικής μελέτης. Φωτογραφία της Σελήνης, που πήραν οι αστροναύτες του «Απόλλων 8» στις 24 Δεκεμβρίου του 1968. Στην κεντρική ζώνη φαίνεται η θάλασσα των Καταιγίδων, ενώ προς τα δεξιά, πιο φωτεινό, διακρίνεται ένα τμήμα της αθέατης πλευράς. Ο Έντβιν Όλντριν πατάει στη Σελήνη, που τράβηξε ο κυβερνήτης του «Απόλλων 11» Νιλ Άρμσρτονγκ (φωτ. ΑΠΕ). Το πλήρωμα του «Απόλλων 11» στήνει την αμερικανική σημαία στις 20 Ιουλίου του 1969 (φωτ. ΑΠΕ). Έκλειψη σελήνης: λίγο πριν η σκιά της Γης καλύψει πλήρως το φεγγάρι (φωτ. ΑΠΕ).

* * *

η, ΝΜΑ, και Σελήνη Ν, και δωρ. τ. σελάνα, και αιολ. τ. σελάννα Α

1. ο μοναδικός φυσικός δορυφόρος τής Γης, το πλησιέστερο προς αυτήν ουράνιο σώμα που περιφέρεται γύρω από τον πλανήτη μας από τα δυτικά προς τα ανατολικά σε μέση απόσταση 384.000 περίπου χιλιόμετρα, το φεγγάρι (α. «κάθισε για να πούμε ύμνο στα κάλλη / τής σελήνης, - νέα σελήνη», Σολωμ.

β. «ὡς δ' ὄτ' ἐν οὐρανῷ ἄστρα φαεινὴν ἀμφὶ σελήνην φαίνετ'», Ομ. Ιλ.)

2. το φως που ανακλά στη Γη το σώμα αυτό

3. ως κύριο όν. η Σελήνη

μυθ. θεά, αδελφή τού Ηλίου και τής Ηούς, κόρη τού Υπερίωνος και τής Ευρυφαέσσης ή Θείας, η οποία ονομαζόταν και Μήνη ή Τιτανίς ή Φοίβη

νεοελλ.

1. μτφ. δορυφόρος πλανήτη («οι σελήνες τού Κρόνου)

2. γένος περκόμορφων ψαριών τού Ατλαντικού Ωκεανού

3. φρ. α) «σελήνη τού μέλιτος»

μτφ. ο πρώτος μήνας μετά τον γάμο, αλλ. μήνας τού μέλιτος

β) «φάσεις τής Σελήνης»

αστρον. καθεμιά από τις μεταβολές τής όψης τού φωτιζόμενου τμήματος τής Σελήνης

γ) «νέα Σελήνη»

αστρον. φάση τής Σελήνης κατά την μηνιαία περιφορά της γύρω από την Γη, όταν βρίσκεται μεταξύ Ηλίου και Γης και στρέφει προς την Γη την αθέατη, σκοτεινή της όψη, οπότε ο σεληνιακός δίσκος είναι παντελώς αόρατος από τον πλανήτη μας

δ) «Σελήνη τού αμητού»

αστρον. η Πανσέληνος που συμβαίνει κατά την φθινοπωρινή ισημερία, όταν η επιβράδυνσή της είναι η ελάχιστη, σε σχέση με τις άλλες Πανσελήνους τού έτους και έτσι υπάρχει σεληνόφως νωρίς το απόγευμα για ασυνήθιστο αριθμό ημερών

ε) «κύκλος τής Σελήνης»

αστρον. χρονική περίοδος 235 σεληνιακών συνοδικών μηνών που εισήγαγε τον 5ο π.Χ. αιώνα στην αστρονομία ως έννοια ο Αθηναίος αστρονόμος Μέτων και η οποία ισοδυναμεί με 19 έτη 365 ημερών και 5/19 τής ημέρας, περίοδο μετά την οποία οι φάσεις τής σελήνης επαναλαμβάνονται κατά τις ίδιες ακριβώς ημερομηνίες, γεγονός που επιτρέπει την προσέγγιση ανάμεσα στο ηλιακό και στο σεληνιακό έτος, αλλ. κύκλος τού Μέτωνος

αρχ.

1. ο σεληνιακός μήνας («δεκάτῃ σελήνῃ παιδός», Ευρ.)

2. είδος γλυκίσματος σε σχήμα σελήνης («σελήνας

πόπανα τῷ ἄστρῳ ὅμοια, πέμματα», Ησύχ.)

3. στρογγυλό τραπέζι

4. ονομασία φυτού

5. φρ. α) «νουμηνία κατὰ σελήνην» — νουμηνία κατά τον σεληνιακό μήνα, σε αντιδιαστολή προς τον χρονικό υπολογισμό τών μηνών με το ημερολόγιο

β) «ἡ ἐκ τῆς σελήνης νόσος» — ο σεληνιασμός

γ) «σελήνη πλήθουσα» — η πανσέληνος

δ) «ὄρη Σελήνης» — φανταστικά όρη που βρίσκονταν, κατά την αντίληψη τών Αρχαίων, σε περιοχή τής Αφρικής, μεταξύ τής Λίμνης τών Καταρρακτών και τής Λίμνης τών Κροκοδείλων, δηλαδή στη σημερινή Αιθιοπία, αλλ. Σεληναῑα ὄρη.

[ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. σελήνη (< *σελάσ-νᾱ) παράγεται από την λ. σέλας «έντονη λάμψη, ακτινοβολία» με επίθημα -νη (< *-nā), όπως και το λατ. luna «σελήνη» έχει παραχθεί με το ίδιο επίθημα από το ουδ. lux «φως, λάμψη». Η λ. σελήνη έχει αντικαταστήσει την αρχ. ονομασία για το φεγγάρι μήνη (< μήν, μηνός «μήνας», βλ. λ. μήνας) προκειμένου να εκφράσει την έντονη ακτινοβολία που ανακλά το ουράνιο αυτό σώμα (πρβλ. και φεγγάρι < φέγγος). Η λ. σελήνη, τέλος, χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες δοξασίες θρησκευτικού και μεταφυσικού περιεχομένου (πρβλ. σεληνιάζομαι, σεληνιασμός), γεγονός που συνδέεται ίσως με το θηλυκό γένος τής λ.].